وبلاگ
گل مژه و درمان آن
گل مژه و درمان آن؛ علائم، علتها و بهترین روشهای خانگی و پزشکی
گل مژه یکی از شایعترین مشکلات پلک است که خیلی از ما حداقل یکبار تجربهاش کردهایم؛ یک برجستگی قرمز، دردناک و آزاردهنده روی لبه پلک که ظاهر چشم را هم خراب میکند.
در این مطلب، مرحلهبهمرحله توضیح میدهیم گل مژه چیست، چرا ایجاد میشود و چه روشهایی برای درمان خانگی و پزشکی آن وجود دارد؛ و در نهایت میگوییم چه زمانی باید حتماً به چشمپزشک مراجعه کنید.
⸻
گل مژه چیست و چه فرقی با جوش ساده دارد؟
گل مژه در واقع یک عفونت حاد ریشه مژه یا غدد چربیِ نزدیک به ریشه مژه است. نتیجه این عفونت، ایجاد یک برجستگی کوچک و دردناک در لبه پلک است که معمولاً قرمز و حساس میشود.
تفاوت مهم گل مژه با جوش ساده این است که:
• معمولاً روی لبه پلک یا نزدیک ریشه مژه ظاهر میشود.
• با لمس، دردناکتر از یک جوش معمولی است.
• گاهی همراه با اشکریزش، قرمزی چشم یا احساس جسم خارجی است.
⸻
علائم و انواع گل مژه (داخلی و خارجی)
شایعترین علائم گل مژه عبارتاند از:
• برجستگی کوچک و قرمز روی لبه پلک
• درد و حساسیت در ناحیه پلک
• تورم خفیف تا متوسط پلک
• اشکریزش یا احساس سنگینی پلک
• گاهی ترشح چرکی از ناحیه برجستگی
از نظر محل درگیری، گل مژه دو نوع اصلی دارد:
• گل مژه خارجی:
در ریشه مژه و غدد عرق یا چربی نزدیک آن ایجاد میشود؛ معمولاً بهصورت یک برجستگی واضح در لبه بیرونی پلک دیده میشود.
• گل مژه داخلی:
مربوط به غدد چربی داخل پلک (غدد میبومین) است. برجستگی بیشتر به سمت داخل پلک است و ممکن است از بیرون بهصورت تورم منتشرتر دیده شود و دردناکتر باشد.
⸻
علت گل مژه؛ چرا روی پلک گل مژه میزنیم؟
شایعترین علت گل مژه، عفونت باکتریایی است؛ معمولاً باکتریهایی مثل استاف طلایی که روی پوست و لبه پلک وجود دارند و در شرایط خاص فعال میشوند.
عوامل مستعدکننده:
• بهداشت نامناسب لبه پلک و مژهها
• استفاده طولانیمدت از لوازم آرایشی چشم (ریمل، خط چشم) بدون پاککردن کامل
• استفاده مشترک از حوله، بالشت یا وسایل آرایشی
• بلفاریت (التهاب مزمن لبه پلک)
• پوست چرب، آکنه یا مشکلات غدد چربی
• سیستم ایمنی ضعیف (مثلاً در بیماریهای مزمن، استرس شدید، دیابت کنترلنشده)
نکته مهم:
گل مژه معمولاً یک مشکل خطرناک نیست؛ اما اگر مکرر تکرار شود، حتماً باید علت زمینهای مثل بلفاریت یا مشکلات غدد چربی پلک بررسی شود.
⸻
درمان گل مژه؛ از کمپرس گرم تا مراجعه به پزشک
بیشتر موارد گل مژه با مراقبتهای سادهی خانگی و بدون مداخله جدی پزشکی طی چند روز تا یک هفته بهبود پیدا میکنند.
با این حال، برخی رفتارهای اشتباه میتوانند وضعیت را بدتر کنند یا باعث عفونت شدیدتر شوند.
⸻
درمان خانگی گل مژه (کارهایی که معمولاً بیخطرند)
این اقدامات در اغلب افراد سالم بیخطر و کمککنندهاند؛ البته به شرط رعایت بهداشت:
• کمپرس گرم (مرطوب):
یک پارچه تمیز را با آب گرم (نه داغ) مرطوب کنید، آب اضافی را بگیرید و روزی ۳–۴ بار هر بار حدود ۵–۱۰ دقیقه روی پلک بسته قرار دهید.
گرما کمک میکند مجرای غدد چربی باز شود و ترشحات راحتتر تخلیه شوند.
• تمیز نگه داشتن لبه پلک:
با محلول شستوشوی پلک یا مخلوط رقیقشده شامپوی بچه و آب، لبه پلک را بهآرامی تمیز کنید. این کار از تجمع چربی و باکتری جلوگیری میکند.
• عدم استفاده از آرایش چشم:
تا زمان بهبود کامل گل مژه، از ریمل، خط چشم و سایه استفاده نکنید تا عفونت تشدید نشود و وسایل آرایشی آلوده نشوند.
• استفاده از اشک مصنوعی (در صورت خشکی و سوزش):
اگر خشکی چشم یا سوزش خفیف دارید، میتوان از قطره اشک مصنوعی بدون نگهدارنده استفاده کرد (طبق توصیه داروساز/پزشک).
⸻
چه کارهایی برای گل مژه ممنوع است؟
این رفتارها میتوانند خطر عفونت شدید، اسکار یا درگیری بافتهای اطراف چشم را بالا ببرند:
• فشار دادن یا ترکاندن گل مژه
• استفاده از سوزن یا شیء نوکتیز برای باز کردن آن
• استفاده خودسرانه از آنتیبیوتیکهای خوراکی یا کرمهای پوستی نامربوط
• قراردادن لنز تماسی در دوره التهاب (تا زمانیکه پزشک تأیید نکرده)
اگر به هر دلیل گل مژه خودبهخود سرباز کند و ترشح خارج شود، با گاز یا پنبه تمیز بهآرامی آن را پاک کنید، چشم را نشویید و دستها را بلافاصله بشویید.
⸻
درمان پزشکی گل مژه؛ چه زمانی باید به چشمپزشک مراجعه کنیم؟
در شرایط زیر مراجعه به چشمپزشک ضروری است:
• درد شدید یا تورم زیاد پلک و اطراف چشم
• تب، احساس کسالت عمومی یا قرمزی منتشر پوست اطراف چشم
• عدم بهبود گل مژه بعد از ۷–۱۰ روز مراقبت خانگی
• تکرار مداوم گل مژه در یک یا دو چشم
• کاهش دید، دوبینی یا محدودیت حرکت چشم
• درگیری کودکان خردسال (بهخصوص زیر ۳–۴ سال) یا بیماران با سیستم ایمنی ضعیف
پزشک ممکن است بسته به شرایط:
• پماد یا قطره آنتیبیوتیک تجویز کند.
• در موارد بزرگ و مقاوم، برش و تخلیه (I&D) در شرایط کنترلشده انجام دهد.
• اگر احتمال درگیری عفونت بافتهای عمقیتر وجود داشته باشد، آنتیبیوتیک خوراکی را هم اضافه کند.
توجه:
استفاده از آنتیبیوتیک چشم باید طبق نسخه باشد؛ مصرف خودسرانه میتواند منجر به مقاومت میکروبی و عوارض دیگر شود.
⸻
چند روز طول میکشد گل مژه خوب شود؟
در اغلب موارد:
• طی ۲–۳ روز اول درد و تورم به اوج میرسد.
• با شروع کمپرس گرم و مراقبتها، معمولاً در ۵–۷ روز اندازه گل مژه کوچکتر میشود.
• در برخی افراد، باقیمانده برجستگی ممکن است تا دو هفته طول بکشد تا کاملاً محو شود.
اگر بعد از یک هفته هیچ بهبودی ندیدید، یا تورم بیشتر شد، وقت مراجعهی تخصصی است.
⸻
گل مژه در کودکان؛ چه نکاتی را باید جدیتر بگیریم؟
کودکان هم مثل بزرگسالان میتوانند گل مژه بزنند و معمولاً علت، همان عفونت غدد چربی پلک است.
نکات مهم در کودکان:
• اصلاً اجازه ندهید کودک چشمش را شدید بخاراند یا فشار دهد.
• از کمپرس گرم ملایم با دمای قابلتحمل برای کودک استفاده کنید.
• در صورت تب، بیقراری شدید یا تورم منتشر، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
• اگر گل مژههای کودک مکرر تکرار میشوند، احتمال بلفاریت یا مشکلات دیگر باید بررسی شود.
در کودکان، آستانهی مراجعه به چشمپزشک باید پایینتر از بزرگسالان باشد.
⸻
آیا گل مژه واگیردار است؟ باورهای غلط و واقعیتها
بهطور کلی، باکتریهایی که باعث گل مژه میشوند روی پوست و لبه پلک همهی ما وجود دارند.
گل مژه مستقیماً مثل یک بیماری ویروسی «سریع و شدید» مسری نیست؛ اما:
• استفاده مشترک از حوله، بالشت، آرایش چشم یا لنز میتواند باعث انتقال باکتریها و افزایش احتمال گل مژه در افراد مستعد شود.
• اگر در خانواده کسی مکرراً گل مژه دارد، بهتر است وسایل شخصی (بهخصوص حوله و چشمبند خواب) مجزا باشد.
بنابراین:
گل مژه را نباید یک بیماری قرنطینهای دانست، اما رعایت بهداشت و استفاده نکردن از وسایل مشترک، منطقی و توصیهشده است.
⸻
فرق گل مژه و شالازیون؛ کِی پای یک مشکل مزمن وسط است؟
گل مژه (Hordeolum):
• شروع ناگهانی
• دردناک و قرمز
• ناشی از عفونت حاد غدد چربی یا فولیکول مژه
شالازیون (Chalazion):
• معمولاً درد ندارد یا درد بسیار خفیف است
• یک برجستگی سفت و بدون قرمزی شدید روی پلک
• ناشی از انسداد مزمن غدد چربی، نه الزاماً عفونت حاد
گاهی گل مژه بهمرور تبدیل به شالازیون مزمن میشود.
اگر برجستگی سفتی روی پلک دارید که درد ندارد ولی مدتهاست مانده، احتمال شالازیون مطرح است و نیاز به ارزیابی تخصصی دارد.
⸻
پیشگیری از گل مژه؛ عادتهای سادهای که کمک میکند کمتر گل مژه بزنیم
برای کاهش احتمال برگشت یا تکرار گل مژه، این عادتها مفیدند:
• شستوشوی منظم صورت و لبه پلک، بهخصوص اگر پوست چرب دارید
• پاککردن کامل آرایش چشم قبل از خواب
• تعویض منظم وسایل آرایشی چشم (ریمل، خط چشم) و عدم استفاده مشترک
• شستوشوی منظم دستها و خودداری از مالیدن چشمها با دست آلوده
• استفاده از دستمال یا حولهی شخصی
• در موارد بلفاریت یا خشکی چشم، پیگیری درمان زیر نظر چشمپزشک
میتوانید این موارد را بهصورت یک چکلیست کوچک در انتهای مقاله یا بهصورت فایل قابل دانلود درآورید تا کاربر دوباره به صفحه برگردد.
⸻
پرسشهای متداول درباره گل مژه
۱. آیا گل مژه باعث کاهش بینایی میشود؟
تقریباً در همه موارد، گل مژه بهخودیخود باعث کاهش دید نمیشود. اگر همراه گل مژه، تاری دید، دوبینی یا درد شدید داخل چشم دارید، باید سریع به چشمپزشک مراجعه کنید.
۲. میتوانم روی گل مژه آرایش کنم؟
خیر. آرایش چشم روی گل مژه میتواند عفونت را بدتر کند و وسایل آرایشی را آلوده کند. بهتر است تا بهبود کامل، از آرایش چشم استفاده نکنید.
۳. آیا میتوانم از لنز تماسی استفاده کنم؟
در دوره فعال گل مژه، بهتر است استفاده از لنز تماسی را متوقف کنید؛ مگر اینکه چشمپزشک خلاف این را توصیه کرده باشد.
۴. اگر گل مژه عود کند، چه کنم؟
عود مکرر گل مژه میتواند نشانه بلفاریت، مشکلات غدد چربی یا بیماریهای زمینهای باشد. در این حالت ارزیابی دقیقتر توسط چشمپزشک ضروری است.
۵. آیا درمانهای خانگی مثل چای کیسهای واقعاً مفیدند؟
چای کیسهای گرم، اگر تمیز و بهدرستی استفاده شود، بیشتر بهعنوان یک کمپرس گرم عمل میکند. اما مهمتر از نوع کمپرس، دمای مناسب و رعایت بهداشت است.