آب مروارید یا کاتاراکت یکی از شایع‌ترین مشکلات چشمی است که معمولاً با افزایش سن دیده می‌شود، اما فقط مخصوص سالمندان نیست. این بیماری باعث کدر شدن عدسی طبیعی چشم می‌شود و در نتیجه، دید فرد به‌تدریج تار و بی‌کیفیت خواهد شد. اگر احساس می‌کنید دیدتان مثل قبل شفاف نیست یا نور چراغ‌ها در شب آزاردهنده شده، احتمال دارد آب مروارید در حال شکل‌گیری باشد.

در این راهنما، به‌صورت شفاف و کاربردی توضیح می‌دهیم آب مروارید دقیقاً چیست، چه علائمی دارد، چه زمانی نیاز به عمل پیدا می‌کند و بعد از جراحی چه انتظاری باید داشته باشید.

آب مروارید یعنی چه و دقیقاً در چشم چه اتفاقی می‌افتد؟

در داخل چشم، عدسی شفافی وجود دارد که وظیفه‌اش متمرکز کردن نور روی شبکیه است. در حالت طبیعی، این عدسی کاملاً شفاف است. اما در آب مروارید، ساختار پروتئینی عدسی به‌مرور تغییر می‌کند و عدسی کدر می‌شود.

این کدورت باعث می‌شود نور به‌درستی وارد چشم نشود و تصویر واضحی روی شبکیه تشکیل نگردد. نتیجه‌اش دیدی تار، کم‌کنتراست و گاهی مه‌آلود است؛ درست مثل نگاه کردن از پشت شیشه‌ای که بخار گرفته.

نکته مهم این است که آب مروارید «پرده» یا «چیزی که روی چشم می‌آید» نیست؛ مشکل اصلی داخل چشم و در خود عدسی اتفاق می‌افتد.

⸻

علائم آب مروارید: از تاری دید تا هاله دور چراغ

علائم آب مروارید معمولاً به‌آرامی ظاهر می‌شوند و ممکن است در ابتدا چندان جدی گرفته نشوند. شایع‌ترین علائم عبارت‌اند از:
• تاری دید تدریجی و بدون درد
• کاهش دید در شب، به‌خصوص هنگام رانندگی
• دیدن هاله یا پخش نور دور چراغ‌ها
• حساسیت به نور شدید یا خیرگی
• کدر شدن رنگ‌ها و کاهش شفافیت تصویر
• تغییر مکرر نمره عینک در مدت کوتاه

بعضی افراد در مراحل اولیه احساس می‌کنند دید نزدیک‌شان بهتر شده، اما این حالت موقتی است و معمولاً نشانه پیشرفت آب مروارید محسوب می‌شود.

چه زمانی علائم می‌تواند نگران‌کننده باشد؟

آب مروارید معمولاً اورژانسی نیست، اما اگر هرکدام از این علائم را دارید، باید سریع‌تر معاینه شوید:
• کاهش ناگهانی دید
• درد شدید چشم
• قرمزی واضح همراه با تاری دید
• دیدن پرده سیاه، جرقه نور یا مگس‌پران شدید

این علائم می‌توانند نشانه مشکلات جدی‌تری غیر از آب مروارید باشند.

⸻

علت‌ها و عوامل خطر آب مروارید

مهم‌ترین عامل ایجاد آب مروارید افزایش سن است، اما عوامل دیگری هم می‌توانند خطر ابتلا یا سرعت پیشرفت آن را افزایش دهند:
• دیابت و کنترل ضعیف قند خون
• قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور فرابنفش (UV)
• مصرف طولانی‌مدت داروهای کورتونی
• ضربه یا جراحی قبلی چشم
• سابقه خانوادگی آب مروارید

به همین دلیل، معاینه منظم چشم به‌خصوص در افراد دیابتی یا کسانی که داروهای خاص مصرف می‌کنند، اهمیت زیادی دارد.

⸻

تشخیص آب مروارید چگونه انجام می‌شود؟

تشخیص آب مروارید معمولاً ساده و بدون درد است و در مطب چشم‌پزشکی انجام می‌شود. مراحل اصلی شامل موارد زیر است:
• اندازه‌گیری دید دور و نزدیک
• معاینه عدسی با دستگاه اسلیت‌لمپ
• بررسی ته چشم پس از باز شدن مردمک

این معاینه‌ها کمک می‌کند مشخص شود تاری دید دقیقاً ناشی از آب مروارید است یا مشکل دیگری مثل بیماری شبکیه یا عصب بینایی وجود دارد.

⸻

درمان آب مروارید: آیا با دارو یا قطره خوب می‌شود؟

پاسخ کوتاه و صریح این است: خیر.
در حال حاضر، هیچ قطره یا دارویی وجود ندارد که بتواند کدورت عدسی را برطرف کند.

در مراحل خفیف، ممکن است با تعویض عینک یا بهبود نور محیط بتوان مدتی با آب مروارید کنار آمد. اما زمانی که تاری دید روی فعالیت‌های روزمره مثل رانندگی، مطالعه یا کار تأثیر بگذارد، درمان مؤثر، جراحی است.

⸻

عمل آب مروارید چگونه انجام می‌شود؟

رایج‌ترین روش جراحی آب مروارید، عمل فیکو است. در این روش:
1. جراح یک برش بسیار کوچک روی چشم ایجاد می‌کند
2. عدسی کدر با امواج اولتراسوند خرد و خارج می‌شود
3. یک لنز مصنوعی شفاف (لنز داخل چشمی) جایگزین آن می‌گردد

این جراحی معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود، درد قابل توجهی ندارد و اغلب در همان روز مرخص می‌شوید.

انتخاب لنز داخل چشمی (IOL)

لنزهای داخل چشمی انواع مختلفی دارند و انتخاب آن‌ها به شرایط چشم و سبک زندگی فرد بستگی دارد:
• لنز تک‌کانونی: شایع‌ترین نوع؛ معمولاً دید دور را اصلاح می‌کند و ممکن است برای نزدیک به عینک نیاز باشد
• لنز توریک: مناسب افراد دارای آستیگماتیسم
• لنز چندکانونی یا EDOF: کمک به کاهش وابستگی به عینک، اما ممکن است در برخی افراد باعث هاله یا خیرگی شود

انتخاب لنز تصمیم مهمی است و باید بعد از مشاوره دقیق با چشم‌پزشک انجام شود.

⸻

مراقبت‌های بعد از عمل آب مروارید

بعد از جراحی، روند بهبود معمولاً تدریجی است.
در چند روز اول ممکن است کمی تاری دید، قرمزی یا احساس جسم خارجی داشته باشید که طبیعی است.

توصیه‌های کلی بعد از عمل:
• قطره‌های تجویزشده را دقیق و منظم استفاده کنید
• از مالیدن یا فشار دادن چشم خودداری کنید
• در صورت توصیه پزشک، شب‌ها از محافظ چشم استفاده کنید
• در صورت درد شدید، کاهش دید، ترشح غیرطبیعی یا قرمزی شدید فوراً مراجعه کنید

اکثر افراد طی چند هفته به دید پایدار و شفاف‌تری می‌رسند.

⸻

سوالات پرتکرار درباره آب مروارید

آیا آب مروارید خودبه‌خود خوب می‌شود؟
خیر، معمولاً به‌مرور پیشرفت می‌کند.

آیا آب مروارید بعد از عمل برمی‌گردد؟
عدسی طبیعی برنمی‌گردد، اما ممکن است کپسول پشت لنز کدر شود که با لیزر ساده قابل درمان است.

بهترین زمان عمل آب مروارید چه موقع است؟
زمانی که تاری دید روی کیفیت زندگی شما اثر گذاشته باشد؛ نه خیلی زود، نه آن‌قدر دیر که دیدتان به‌شدت محدود شود.